2013-02-18 - Vlak bij de WTC-torens, net achter het Noordstation, ligt een bijzonder stratenblok op het grondgebied van Schaarbeek. De crèche Etoile du Nord heeft mooie groene perken aan de voorkant, een parkje aan de achterkant, maar onderscheidt zich ook door de materialen die zijn gebruikt. Je kunt het niet meteen aflezen aan het pand, maar dit is een passiefgebouw en zelfs de eerste passiefcrèche in Schaarbeek. Het innovatieve project, dat werd geopend in december 2011, laat nu al een positieve balans zien.
De crèche ligt in de Gaucheretwijk, op het kruispunt van verschillende wegen, tussen de gele bakstenen die de spoorweg afzomen, de oude huizen van Brussel en de torens van de Noordwijk. De grote ramen aan de achterkant laten het licht en de zon binnen in het gebouw en met name in de ruimtes voor de kinderen. Aan de straatkant liggen de kantoren en de entree.
De directrice Christine Robert is opgetogen over het resultaat. Met zijn vernieuwende aanpak zorgt de crèche voor een aanstekelijk positivisme bij zowel de medewerkers als de ouders. ‘Er zijn 48 vaste plaatsen in de crèche en nog een tiental tijdelijke plaatsen op de eerste verdieping. De kinderen worden verdeeld in drie groepen: baby’s, iets oudere kinderen en peuters. Het project kreeg de steun van het EFRO (Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling). De kinderen komen hoofdzakelijk uit de wijk of zijn van ouders die vroeger in de wijk woonden, maar nog wel in de buurt werken. Iedereen voelt zich op en top hier.’
Inspelen op de verwachte bevolkingsgroei
De Brusselse gemeenten staat een grote bevolkingsgroei te wachten en in de centrale wijken van Brussel is meer dan de helft van de inwoners jonger dan dertig jaar. Deze wijken moeten dus beschikken over meer kinderopvangplaatsen. Het Brussels Gewest lanceerde het Gewestelijk crècheplan om het creëren van opvangplaatsen te bevorderen. Het doel is vooral een antwoord te bieden op nieuwe behoeften die zich aandienen.
Het idee is ook om de gebouwen en de wijken op te knappen door bestaande locaties te renoveren, nieuwe ruimten te creëren, passiefgebouwen te ondersteunen en niet alleen diensten maar ook banen aan te bieden aan de lokale bevolking.
De crèche van Schaarbeek past helemaal in dit project. Er zijn drie fte’s (fulltime equivalent) gecreëerd in de drie afdelingen van de crèche. Het eten voor de kinderen wordt ter plaatse bereid. In de gemeente staan nog andere vergelijkbare structuren in de steigers. Elders in Brussel zien we opmerkelijke renovaties: een oud pakhuis in Sint-Gillis, een industrieel pand in Laken, een braakliggend terrein in Sint-Jans-Molenbeek …
De warmte van de crèche
Behalve het licht dat overal in Etoile du Nord binnenvalt, is ook de warmte door het hele gebouw te voelen, maar niet in overdreven mate. De warmte komt van de vloerverwarming, wat heel aangenaam is voor de baby’s en peuters die vaak op de grond zitten, liggen of kruipen. Bovendien vermijdt dit de plaatsing van radiatoren, die stofnesten en tevens gevaarlijke obstakels voor de kinderen kunnen zijn.
De inrichting van het gebouw varieert afhankelijk van de leeftijdsgroep van de kinderen. Voor de allerkleinsten is de ruimte eerder sober gehouden, de twee groepen van de ‘groten’ leren aan tafel te zitten, om te eten of te knutselen. Om de rug van de kinderverzorgsters te sparen is er een ingenieuze trap gemaakt waarmee kinderen zelf op het luierkussen kunnen kruipen, waar ze vervolgens via een glijbaan weer van afgaan. Ludiek en functioneel tegelijk!
Het geavanceerde gebouw van Etoile du Nord is door Leefmilieu Brussel (BIM) erkend als een voorbeeldgebouw voor ‘energie en ecobouw’. Net zoals het poollicht geeft dit ‘noorderlicht’ dus de juiste richting aan. ‘Ouders stellen steeds meer eisen op het vlak van milieucriteria’, benadrukt de directrice. ‘Alle maaltijden worden hier ter plaatse bereid met bioproducten. Het licht in de doorgangsruimten gaat vanzelf uit en ook de kranen van de wastafels van de kinderen stoppen vanzelf.’
Een opwaartse spiraal
Dankzij het driedubbele glas en de goede isolatie hoeft het gebouw niet veel verwarmd te worden. ‘Dat is niet slechter en zelfs aangenamer’, voegt Christine Robert eraan toe. Zo wordt vermeden dat sommige ruimten te warm zijn en andere kouder. Het is overal aangenaam. ‘Dat prettige gevoel heeft ook effect op het personeel en zelfs op de ouders en de kinderen.’
Er was een grote investering van 2,2 miljoen euro nodig voor het gebouw, mogelijk gemaakt door het EFRO. Het voordeel van het passiefgebouw is dat de kosten op termijn minder hoog zijn. Een groot gedeelte van de personeels- en werkingskosten van de crèches (60%) wordt gedragen door de ONE (Office de la Naissance et de l’Enfance), de rest door de gemeente en de ouders.
Het middagdutje is ten einde. Een blond, slaperig meisje tilt haar armpjes op naar de directrice en zal de rest van het bezoek niet meer van haar zijde wijken. De tijdelijke opvangplaatsen bevinden zich op de eerste verdieping, in een soort van appartement. Net zoals in andere crèches in Brussel kunnen ouders hun kinderen hier af en toe achterlaten om een opleiding te volgen, een sollicitatiegesprek te voeren of een bezoek aan de dokter te brengen. Het doel daarvan is dat kansarme ouders de kans krijgen om hun plaats in de maatschappij en op de arbeidsmarkt te vinden.
Een moeder komt haar kindje al ophalen. In de tijdelijke opvang zijn de openingsuren soepeler, zodat ze beter afgestemd zijn op mensen die werken of een opleiding volgen. Buiten raast de winter, iets waar je binnen helemaal niets van merkt.
Jean-Pierre BORLOO
